کلیات سیستم اعلام حریق

پیشگفتار

درهنگام وقوع حریق زمان نقش تعیین کننده ای دارد،چون حریق می تواند به سرعت گسترش پیدا کند به همین دلیل کشف و اعلام به موقع درهمان لحظات اولیه می تواند از خسارت های جانی ومالی جلوگیری کند .

سیستم های اعلام حریق در واقع یک سیستم هشدار دهنده مانند سیستم دزدگیر بوده با این تفاوت که در جهت اعلام حریق عمل می کند، مکانی که مجهز به سیستم اعلام حریق است این مزیت را دارد که حتی زمانی که کسی در آن مکان حضور نداشته باشد به صورت خودکار حریق را شناسایی واعلام کند،چون چند دستگاه به صورت یکپارچه در هنگام حریق فرمان لازم را به پنل مرکزی ارسال می کند وسبب فعال شدن تجهیزات دیداری وشنیداری (آژیر،شستی اعلام و....) می گردد ویا مراتب به سیستم اطفاء حریق جهت خاموش نمودن آتش ارسال می گردد،پس همانطور که گفته شد هدف سیستم های اعلام حریق صرفه جوی در زمان و کنترل حریق برای حفظ جان ومال افراد می باشد.

سیستم های اعلام حریق با توجه به نیاز ومکان مناسب خود طراحی وساخته می شود که در برخی مدارات با هم متفاوت هستند در واقع این تفاوت در نوع زون های آنهاست .

احتراق زمانی رخ می دهد که سه عامل با عنوان (ماده سوختنی ،اکسیژن،،حرارت) وجود داشته باشد، پس زمانی حریق اتفاق می افتد که اکسیژن موجود درهوا با ماده سوختنی ترکیب شده ودر این بین حرارت نیز موجب افزایش آتش شود.

ترکیبب این سه عامل در جهان به شکل یک مثلث که سمبل آتش است نشان داده شده است.

پس همانطور که در مثلث آتش پیداست نبود یکی از سه عامل مانع آتش سوزی خواهد شد، اما دو عامل اصلی که اولی ماده ودومی اکسیژن است دو عامل جدایی ناپذیر از زندگی انسان هاست ونمی توان آنها را از زندگی حذف کرد اما با کنترل ونظارت وبا به کارگیری سیستم های اعلام حریق می توان از پیشروی حریق جلوگیری وعامل سوم را کنترل کرد.

سیستم های اعلام واطفاءحریق لازم وملزوم یکدیگر هستند یعنی زمانی که یک مکان فقط به سیستم اعلام حریق مجهز باشد در همان لحظه شروع خطر نمی توان با آن مقابله کرد و برعکس این مسئله اگر مکان فقط به سیستم اطفاء حریق مجهز باشد بدون سیستم اعلام دسترسی برای رسیدگی به مشکل بسیار سخت خواهد بود.

شبکه های ثابت مربوط به حریق بسیار کارآمد بوده وهمانطور که به آن اشاره شد حتی در زمانی که افراد در محل حادثه حضور نداشته باشند به راحتی میتوان از حریق جلوگیری کرد ،چون سیستم اتوماتیک اعلام حریق به کمک میکروپروسسور کلیه فضا های مورد نظر را به صورت دائمی کنترل و حفاظت می نماید ،که این خود از خسارت های احتمالی تا حد زیادی جلوگیری می کند.

انواع سیستم های اعلام حریق

سیستم اعلام حریق قابلیت عملکرد دو نوع آدرس پذیرو متعارف را دارا هستند.

در سیستم آدرس پذیر تمام المان های به کار رفته ازقبیل کاشف ها، شستی ها ،زنگ و ماژول ها ی ورودی وخروجی توسط یک کد یا آدرس مشخص می شوند ودر هنگام آلارم موقعیت المانی که تحریک شده به صورت دقیق مشخص می شود،در سیستم آدرس پذیر آدرس دهی به ترتیب نام پانل ،شماره لوپ،شماره قطعه به صورت حروفی تعریف نمایش داده می شود ،همچنین سیستم آدرس پذیر برای مکان های با وسعت کم به صرفه نبوده وبرای مکان های با وسعت زیاد مناسب می باشد.این سیستم قابلیت این را دارد که نقطه ای که آتش سوزی در آن رخ داده را به سرعت شناسایی کند و همچنین نوع آن را نیز مشخص کند،سیستم آدرس پذیردر مقابل سیستم متعارف نصب وراه اندازی به نسبت پیچیده تری دارد اما قابلیت عملکرد بیشتری دارد.

سیستم متعارف یا کانونشنال برخلاف سیستم آدرس پذیر منطقه حدودی حریق را مشخص می کند و درمقایسه با آن درمکان های وسیع کاربردی نداشته وبرای مکانهای کوچک مانند ساختمان های مسکونی ،مدارس و.. مناسب تراست،در سیستم متعارف چند آشکارساز وشستی اعلام حریق که یک زون ازساختمان را پوشش می دهند در قالب یک مدار بهم پیوسته به کنترل پنل متصل می شوند،در سیستم متعارف سیم کشی به صورت خطی یا شعاعی بوده وتفاوت اصلی سیستم متعارف با سیستم آدرس پذیر این است که المان ها بدون آدرس هستند ودرهنگام اعلام تنها مداری که المان تحریک شده در آن قرار داشته باشد فعال می شود.

کاشف ها detector

در مبحث اعلام حریق اتوماتیک نقش اصلی به عهده کاشف ها یا همان دتکتورها است.

که وظیفه آشکار ساختن و هشداردادن را برعهده دارد و جزء اولین اجزائی است که در سیستم اعلام حریق به کار می افتد،وبه طور کلی متصرفین را که در معرض خطر آتش سوزی هستند با خبرمی سازد،کاشف ها معمولا بر روی سقف ویا در مواری ویژه بر روی دیوار نصب می شود و حتما توجه داشته باشید از نصب در مکان های که امکان خطا برای کاشف وجود دارد خودداری کنید،همچنین فاصله کاشف ها از هم بر اساس تعداد مورد نیاز و مساحت محدوده حریق تعیین می شود،همچنین اگر ارتفاع سقف بیش از80 سانتی متر باشد باید سقف کاذب نصب شود.

کاشف دود ی Smoke Detectors

به دود وگردهای غلیظ حاصل از آتش سوزی اولیه واکنش نشان داده وزمانی که دود در مقابل حسگرها قرار بگیرد از طریق کابل های ارتباطی به دستگاه مرکزی خبرمی دهد.

نکته:کاشف های دودی نباید به طور مستقیم در مقابل دریچه هوا یا چیلر وکانال کولر نصب شود.

کاشف های دودی در دو نوع نوری و یونیزه می باشد که مدل یونیزه وجود ذرات تا یک میکرون را نیز تشخیص می دهد.یونیزاسیون مرحله ای است که مولکول های هوا به یون مثبت و الکترون منفی تبدیل می شوند.این دتکتورها از دو صفحه ی فلزی بسیار نازک ساخته شده که برروی هم قرار گرفته ودارای بارها وقطب های مخالف یکدیگرهستند.

حرکت الکترون ها ویون ها یک جریان الکتریکی به وجود می آورد،وبه طور کلی زمانی که هوا حاوی ذرات دود است وارد محفظه میشود وجریان الکتریسیته کاهش یافته وباعث فعال شدن دتکتورمی شود.دتکتور یونیزه سرعت عمل بالای در کشف حریق داشته اما در مقابل رطوبت وحرارت به شدت حساس بوده و می تواند اثر نامطلوب یا حتی پلاس اشتباه مخابره کند.

امروزه دتکتورها ی یونیزه به دلیل وجود مواد رادیواکتیو چندان کارای نداشته وبیشتر دتکتورهای نوری(فتوالکتریک) مورد استفاده قرار می گیرد.

کاشف های نوری به ذرات دود با تراکم زیاد نیز حساس بوده ودر دو نوع مستقیم وغیر مستقیم می باشد. اصل کار این کاشف ها بر پایه پراکندگی نور بوده وبه وسیله آن می تواند دود وآتش را شناسایی کند،کاشف نوری از دو قسمت مهم منبع نور ویک فتوسل الکتریکی  در داخل چمبر دتکتور تشکیل شده است، این کاشف ها حداکثر 100متر مربع را پوشش می دهد وشعاع عملکرد آن 7 متراست،و به رطوبت وتغییر فشار هوا حساس نبوده و احتیاج به تنظیم مجدد نیز ندارد.

کاشف حرارتی Heat Detector

کاشف حرارتی به افزایش دما ودرجه حرارت حساس بوده وهنگامی که بر اثر حریق درجه حرارت محیط تغییری داشته باشد این دتکتور فعال می شود،در واقع کاشف های حرارتی دارای یک مقاومت هستند که با افزایش حرارت این مقاومت کم می شود وجریان بیشتری از خود عبور داده که این افزایش جریان موجب فعال شدن سیستم می شود،کاشف های حرارتی در دو نوع ثابت ومتغیرمی باشد.

کاشف حرارتی ثابت FIX :این دتکتور زمانی به کار می افتد که حرارت معینی مثلا 60 درجه سانتی گراد برای تحریک گیرنده آن در موقعیت کاشف ایجاد شده باشد،این کاشف ها برای مکان های مثل آشپزخانه ، موتور خانه و..... کاربرد دارد،سنسور این دتکتورها به شکل فیوز ذوب شونده یا فیوز با خاصیت ترموکوبل یا بی متالیک است که در هر دو حالت با تغییر در محیط دستگاه عمل می کند،درسیستم اعلام حریق بیشتر دتکتور بی متالیک کاربرد دارد به این دلیل اینکه پس ازهربارهشدار قابل استفاده بوده وبه حالت قبلی خود باز

می گردد.

کاشف حرارتی متغییرROR: این نوع کاشف عملکرد بهتری نسبت به نوع ثابت آن داشته به طوری که در دمای ثابت نیز فعال می باشد،وحساسیت بیشتری نسبت به نوع ثابت آن دارد،در واقع این نوع کاشف به افزایش دما در مقدار مشخص در محیط واکنش نشان

 می دهد، وهر گاه روند افزایش درجه حرارت به محدوده کاشف برسد کاشف عمل می کند والمنت های عمل کننده بر حسب سرعت تغییر درجه حرارت به کار می افتد .

کاشف های حرارتی از یک لوله مسی یا محفظه تشکیل شده که هر گاه هوای داخل لوله یا محفظه بر اثر گرما منبسط شود وبا بالا رفتن فشاردیافراگم قابل انعطاف تحت فشار داخلی جریان برق را برقرار می کند.

کاشف ترکیبی Combination detector

این نوع کاشف هم زمان مجهز به دو سنسور دود وحرارت بوده و به دوعامل دود و حرارت ناشی از حریق در محیط واکنش نشان می دهد،اما نکته اینجاست که در محیط های صنعتی که جزء محیط های حساس به شمارمی آید نباید کاشف ترکیبی استفاده شود وهر یک از کاشف های دودی وحرارتی باید به صورت جداگانه نصب شود ،اما برای مکان های هم چون آشپزخانه ،بیمارستان،هتل وکلا مکان های که در هنگام وقوع حریق امکان دود وحرارت وجود دارد کاربرد دارد،از ویژگی های این نوع کاشف ها می توان به طول عمر بالا، کاهش آلارم کاذب،همچنین قابلیت تنظیم میزان حساسیت به دود وحرارت اشاره کرد.

کاشف های نقطه ای Point Detector :این کاشف ها در یک نقطه مشخص قرارگرفته

وبیشتر در نوع دوی وحرارتی ،شعله وگاز مورد استفاده می باشد.

کاشف های خطی Line Detectors  : در این نوع کاشف ها کشف حریق در طول یک خط صورت می گیرد وشامل کاشف های دودی،حرارتی یا نسل جدید فیبرنوری می باشد.

کاشف های گازی Gas Detectors

این کاشف ها نشت گاز را حس کرده وبه مرکزاعلام می کند،میزان انتشار گاز اگر از حد مجازخود تجاوز کند کاشف گاز به پنل مرکزی اعلام خطر می کند،دتکتورهای گازی مناسب مکان های است که مخازن ولوله کشی گاز(CNG،LPG ) درآن باشد،ودرجاهای مثل پلایشگاه،پتروشیمی،موتورخانه و.....

این دتکتورها به گازهای حاصل ازحریق(کربن مونوکسید،کربن دی اکسید،بخارو...)واکنش نشان می دهد.

نشت گاز وخطرات ناشی ازآن ازجمله موضوعات مهم درمبحث اعلام حریق می باشد،چون گازها علاوه بر سمی بودن می تواند سبب انفجاروآتش سوزی های عظیم شود،یکی از دغدغه ها در فصول سرد خطر نشتی گازاز لوله های بخاری یا شومینه است که خطر گاز گرفتگی را برای اعضاء خانه به دنبال دارد وامید است با امکانات وتجهیزات امروزی شاهد چنین وقایع تلخی نباشیم.

در سیستم دتکتورهای گازی سنسور نشت گاز وحسگرالکتروشیمیایی تعبیه شده است که با توجه به اندازه مجاز زیادی غلظت گاز موجود درهوا تشخیص داده وآن را شناسایی       می کند، به همین دلیل ازاهمیت بالای در بحث اعلام حریق برخوردار است ،وبه دوشکل پرتابل وثابت دربازارعرضه می گردد.

کاشف های شعله ای Flame Detectors

هنگام حریق نوری که حاصل ازآتش سوزیست به شکل انرژی نوری تشعشع می شود که به به وسیله کاشف های مادون قرمز(IR) ماوراءبنفش(UV) ترکیبی(IR/UV) قابل شناسایی است،این حسگرها به نور مرئی با طول 760تا380 نانومتر حساس می باشد،کاشف های شعله ای به جای لامپ منبع نورعمل کننده پرتوهای نور مرئی ناشی از حریق توسط عدسی های متمرکز به سلول فتوالکتیک تابانده می شود.

لازم به ذکر است این حسگرها مربوط به کشف شعله نیست وفقط نور حاصل از آتش سوزی را در کسری از ثانیه تشخیص داده وعمل می کند،این کاشف ها بسیار سریع و مطمعن می باشد.

حسگر IR  دارای عکس العمل سریع،پوشش بالا ودرمقابل باد حساس نیست،همچنین به سرعت اشعه مادون قرمز را تشخیص می دهد،دراین حسگر از یک لنز وفیلتر که نقش آشکارسازی شعله های نامرئی را دارد استفاده شده است.

حسگرUV زمانی که دامنه طول امواج 220تا270نانومترباشد کاشف ماوراء بنفش عمل می کند، یکی از ویژگی های این کاشف حساس نبودن به تابش نورآفتاب است ،همچنین عکس العمل سریع وعدم حساسیت به باد وباران وپوشش دهی بالا ونیز مناسب حریق با شعله گسترده هیدروکربن وسوخت ها در محیط های باز می باشد.

حسگر ترکیبی IR/UV نحوه عملکرد هر دو حسگر را به همان شکل در خود جای داده به اضافه یک سری مداراضافی که سیگنال ها را از هردو سنسورپردازش می کند ،همانگونه که پیداست استفاده از حسگر ترکیبی عملکرد بهتری داشته اما گفتنی است که این کاشف برای فعال شدن باید در معرض هر دو تشعشع قرار گیرد.

هشداردهنده های صوتی ودیداری(آژیرها،آلارم،چراغ چشمک زن)

امروزه سیستم های اعلام حریق به صورت گسترده درساختمان ها واماکن عمومی به چشم می خورد،تا راهی باشد برای کاهش هرچه بیشتر خسارات ناشی از آتش سوزی،سیستم های اعلام حریق به صورت یکپارچه عمل کرده وهنگام تشخیص توسط حسگرها هشداردهنده یا به صورت سمعی یا بصری عمل می کند.هشداردهنده وظیفه دارد تا خبرحریق را از طریق صوت اعلام کند،این وسیله شنیداری برای اعلام حریق یا به صورت سقفی ویا به صورت دیواری نصب می شود،حداقل صدای تولید شده توسط آژیرها در محیط معمولی 120ودر اتاق خواب 75دسیبل وهمچنین درمحیط های باز و یا وسیع ترصدای قوی تری دارند وبه ازای هر 2000مترمربع یک هشداردهنده نصب می شود. خبرکننده های بصری باید در مکان های نصب شود که در ومعرض دید اکثریت افراد باشد،این هشدار دهنده ها به شکل چراغ گردان یا چراغ علامت دار یا حروف دارهستند که درمحیط های که صدا به خوبی قابل تشخیص نیست ویا اینکه افراد ناشنوا درآنجا اشتغال و یا سکونت دارند استفاده

می شود.

نکته:درهرمحل باید حداقل دوهشداردهنده وجود داشته باشد تا درصورت خرابی یکی از آنها عمل کند.

شستی اعلام حریق

جعبه ای قرمزرنگ که یا به شکل شیشه ای طلق دار یا به شکل فشاری (قابل ریست کردن) است که روی آن کلمه Fire نوشته شده وبه صورت دستی عمل می کند وقابلیت این را دارد که شخص بتواند قبل ازاینکه دتکتور پیام حریق را مخابره کند در سریع ترین زمان با شکستن شیشه روی شاسی خبرحریق را اعلام کند،شستی اعلام حریق در زمان کمتراز یک ثانیه پیام را به مرکزکنترل اعلام می کند ،در محیط های باز بهتر است درمکان های محافظت شده نصب شود تا مانع ورود آب باران به درون آن گردد وهمچنین این شستی ها باید درمکان های مناسب وقابل رویت و قابل دسترس نصب شود.

(شرکت الکتریک رسا مکانیک با سال ها تجربه کاری وبهره گیری از متخصصان مجرب در امرمشاوره،طراحی،اجرا، تامین تجهیزات و سرویس ونگهداری سیستم های اعلام واطفاء حریق آماده هر گونه خدمات رسانی به شما مشتریان عزیز می باشد.)